OKTOBER 2024 I ERFGOEDHASPENGOUW.BE 7 Naar aanleiding van de herdenking van de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog ontstond er in de schoot van de erfgoedvereniging Heemkunde Groot-Heers in 2013 een werkgroep WO I. Bedoeling was om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de pijnlijke periode die ons land – en met name de dorpen van Heers – van 1914 tot 1918 ingrijpend en aangrijpend tekende. Na jarenlang minutieus opzoekingswerk en consultatie van de lokale bevolking resulteerde dat uiteindelijk in het prachtige naslagwerk ‘Kleine Heerse verhalen uit de Groote Oorlog’. Het boek liep eind 2017 van de persen en werd een groot succes: alle exemplaren waren in een mum van tijd uitverkocht. Gebeten door de hardnekkige speurmicrobe nam de werkgroep zich voor om ook ‘iets’ te doen met de Tweede Wereldoorlog. Het snuisteren in stoffige archieven, snuffelen in oude registers en raadplegen van bevoorrechte getuigen had immers de passie voor de eigen geschiedenis zodanig aangewakkerd dat het achtkoppige team spontaan groeide van Werkgroep WO I naar Werkgroep WO I en WO II Groot-Heers. De groep legde ook nu weer de lat uitdagend hoog. Naar analogie met de publicatie over de Eerste Wereldoorlog werd besloten om een werk uit te geven over de Tweede Wereldoorlog. Op dit ogenblik wordt er de laatste hand aan gelegd door de acht teamleden: Ludo Devue, Georges Van- schoonwinkel, Benny Porta, Roger Knaepen, Josiane Moens, Marc Neven, Michel Matheï en Elie Missotten. En dit in nauw overleg met gemeentelijk medewerker van de Dienst Vrije Tijd, Koen Vanbrabant die ook hieraan zijn logistieke en morele steun geeft. Een indrukwekkend onderdeel van het boek – dat voorlopig nog geen naam heeft – is de inventaris van al de aangiften van oorlogsschade die tijdens en na die tweede horrorperiode in de Heerse dorpen werden geregistreerd met het oog op de toekenning van een eventuele schadevergoeding van de Belgische overheid. “Een extra stimulans was de vraag van Rijksarchivaris Rombout Nijssen om de verzamelde gegevens ook op te lijsten voor het Rijksarchief Hasselt, waardoor we als het ware een vrijgeleide kregen tot de gemeentelijke archieven”, vertelt Elie Missotten. “Het werd een boeiende, leerrijke maar vooral ook verhelderende queeste in oude registers, lijsten en indexen van de gemeente, het Rijksarchief, het documentatiecentrum Speurtocht naar informatie over oorlogs- schade tijdens WO II HEERS EDDY VANDOREN welke periode zij komt. Als je dat weet, dan kan je in het Rijksarchief op zoek gaan naar teksten uit die tijd en van die plaats, die je leren wat de waarde van die munt destijds was. Ook opmerkelijk was de vondst van een ‘snorrebot’: een dierlijk beentje met een gaatje in – waardoor een touwtje ging – en dat als instrument een zoemend geluid maakte, wanneer dat touwtje aangespannen en weer gelost werd. Zo’n vondst geeft een kick…” Als Erfgoedklasbak* deelt Mario zijn passie met de schoolgaande jeugd. “Op die manier willen we de belangstelling van jongeren voor het verleden aanwakkeren en levendig houden. Het is een kwestie van sensibilisering, want dat is belangrijk om ons erfgoed en dus ook ons verleden onder de aandacht te houden”, meent hij. “Metaaldetectie hoeft geen dure hobby te zijn. Een eenvoudige detector heb je al voor 250 euro, maar een professionele detector met zogenaamde ‘discriminerende functie’ kost tot 2 000 euro. Dan heb je ook het neusje van de zalm: een apparaat dat verklikt of je ijzer, brons, zilver of goud voor je voeten hebt. Maar met welk toestel je ook het veld in trekt: het werkt werkelijk verslavend. Je hoopt altijd nieuwe dingen te vinden. Neen, het hoeft niet altijd goud of zilver te zijn, want – nogmaals – we zijn geen schattenjagers. Het gaat hem om de voldoening en rustgevende ontspanning. En telkens de detector begint te piepen, gaat je hart sneller kloppen…” * Erfgoedklasbakken zijn erfgoedexperts of -vertellers die in de weken voor en na Erfgoeddag een erfgoedverhaal in de klas komen brengen of met de klas een erfgoedsite bezoeken. van het leger en de Krijgsraad op zoek naar schade door bombardementen, diefstal van allerlei persoonlijke goederen en bezittingen en beschadiging van gewassen en boomgaarden. Inmiddels zijn al deze gegevens gescand en gearchiveerd”, vult Ludo Devue aan. Naast ontelbare administratieve documenten stootte de werkgroep op heel wat onuitgegeven foto’s, kaarten, plannen en andere opmerkelijke stukken die allemaal een deel van het individuele en collectieve Heerse geheugen vertegenwoordigen. Hoewel in zwart-wit en vaak vergeeld, zorgden deze bronnen voor pakkende getuigenissen over de collateral damage van de oorlog. “Daarbij werden veel van de gangbare verhalen en geruchten bevestigd maar soms ook tegengesproken”, weet Georges Vanschoonwinkel. “Nu en dan leidde het opzoekingswerk tot ontdekkingen die omwille van de privacy niet te publiceren zijn. Die discretie hielden we aan om niemand in diskrediet te brengen.” Verbazingwekkend was vaak het gedetailleerde en onverbloemde proza waarin sommige processen-verbaal waren opgesteld. Nu nog moeten de leden erom lachen. “Sommige beschadigingen of diefstallen werden zo gewetensvol, omstandig en precies weergegeven dat ze wellicht reeds bij de aangifte een groot deel van de ellende, averij of verlies deden vergeten. Zo deed bijvoorbeeld een boer in Batsheers aangifte van de verdwijning van 654 meter prikkeldraad. Neen geen 650, ook geen 660 maar welgeteld 654 meter”, grinnikt Elie. Heers, Batsheers, Gutschoven, Heks, Horpmaal, Klein-Gelmen, MechelenBovelingen, Mettekoven, Opheers, Rukkelingen-Loon, Vechmaal en Veulen… alle dorpen van Groot-Heers komen aan bod. Vooral in Heers en in Gutschoven was de schade aanzienlijk en werden er honderden aangiften geregistreerd, ontdekte de werkgroep. Naast het grote materiële leed was er uiteraard ook de onuitwisbare tragedie van de vele gewonden en de diepmenselijke ellende die het verlies van familieleden, vrienden of naasten veroorzaakte. Al die verhalen komen in het nieuwe boek uitvoerig aan bod vanaf de Duitse invasie, over het ondergronds verzet en de collaboratie, tot na de bevrijding. Beslist een werk om naar uit te kijken. Zodra de publicatie in de loop van 2025 verschijnt, vind je alle informatie op heemkundegrootheers.be. FOTO’S WERKGROEP WO I EN WO II GROOT-HEERS © MARIO RAEYMAKERS
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=