Oudste tot nog gedateerd opschrift in mergelgroeve ‘ANNO 1440’

‘Wat bovengronds gebeurt, vind je ondergronds terug’

Hoe oud zijn de groeven die op het grondgebied van Riemst, het mergelland bij uitstek in Limburg en ver daarbuiten, verspreid liggen? Met de vondst die begin februari dit jaar in De Grote Berg, een mastodont van een groeve in Zichen met kilometerslange gangenstelsels, werd gedaan is men opnieuw een stap dichter in het bepalen van de ouderdom. Op een wand in één van de vele schachten in de groeve staat goed zichtbaar en leesbaar Anno 1440 gekrast. “Het is tot nog toe het oudste gedateerde opschrift die in een groeve in de gemeente aangetroffen is”, laat Roger Magnée (43), één van de vrijwilligers van de vzw Hulpdienst Groeven, weten.

Oud Nederlands

Tijdens een inspectie die hij met enkele collega’s van de Hulpdienst Groeve in De Grote Berg uitvoerde, zocht hij naar nieuwe opschriften. Bij toeval scheen hij met z’n lamp op een inkerving die hij nooit eerder had gezien. “Ik kon het eerst niet geloven wat ik daar zag”, vertelt ons de bergloper zoals hij en zijn collega’s van de hierboven vermelde dienst genoemd worden. Bij nader onderzoek bleek dat over het unieke en oudste opschrift een tweede inkerving staat die in de jaren ‘80 vorige eeuw door een man, die champignons kweekte in de mergelgroeve, werd aangebracht.

Authentiek

Roger Magnée haalt een bijkomende reden aan om niet aan de authenticiteit van Anno 1440 te gaan twijfelen. “Het opschrift stamt uit het Middel-Nederlands”, stelt de vinder van het opschrift. “Dat zie je aan de manier waarop de 4 van het jaartal is gekrast. Ook de letters van Anno komen uit dezelfde periode” Met de verrassende vondst is het tweede oudste gedateerde opschrift in een groeve te Riemst achterhaald. Een met houtskool aangebrachte tekst met jaartal 1468 werd op een wand van de groeve Caestert in Riemst ontdekt. Je kan de naam lezen van ene Lambier Le Pondeur.

Erfgoed

De vondst van Anno1440 geeft aan de erfgoedwaarde van de mergelgroeven een nog grotere betekenis. Dat en de honderden andere opschriften, teksten, tekens en tekeningen tonen aan welke grote cultuur-historische waarde de kleine en grote mergelgroeven in de gemeente Riemst – ze liggen verspreid in de kerkdorpen Zichen, Zussen, Kanne en Val-Meer – hebben. Ze zijn uniek erfgoed en vooral goed bewaard. Dat komt door de constante temperatuur van 11 à 12 graden die héél het jaar in de mergelgroeven opgetekend wordt. En er wordt een hoge vochtigheidsgraad van een eind boven de 90 percent gemeten. Het gemeentebestuur van Riemst erkent niet enkel de grote erfgoedwaarde van de ingekraste of geschreven tekens, jaartallen, namen en afbeeldingen. Ook heeft het een dossier opgestart om de groeven te erkennen als materieel en immaterieel van grote cultuurhistorische waarde.

Oudnederlands

De vele kleine en grote mergelgroeven onthullen een schat aan informatie die je kan zien tegen de plafonds van de gangen, op de wanden en de pilaren van de grotten. Achter elk ingekrast of met houtskool aangebracht opschrift, jaartal, naam of afbeelding in zwart wit of in kleur zit een apart verhaal. Twee groeven staan aan de top van ingekraste en geschreven getuigenissen: die van De Grote Berg en die op het Plateau van Caestert. “Eigenlijk is wat zich grotendeels bovengronds aan feiten uit de dagelijkse werkelijkheid afspeelt ook in de ondergrond weergegeven staat”, zegt Peter Jennekens (68), één van de tien leden van de Hulpdienst Groeven. “We nemen kruistekens waar die allicht achtergelaten worden om de makers en anderen tegen onheil te beschermen. Oude damborden en andere spellen staan afgebeeld. Heel wat dieren worden, de ene al meer dan de andere, op een kunstzinnige manier weergegeven: herten, geiten, pauwen, kippen en tal van andere dieren”.

De oorlog

Tal van profane tekens sieren de wanden en pilaren. “Zo vind je in De Grote Berg bijna een héél leger, zij het eerder primitief, afgebeeld”, vervolgt Peter Jennekens. “We zien jachttaferelen, ook veel opschriften en afbeeldingen uit de tweede wereldoorlog. Ze zijn aangebracht door Amerikaanse soldaten. Ook Hitler wordt er gehekeld of vliegende bommen getekend die tegen het eind van de oorlog 40-45 tot een hoge tol aan doden, gewonden en zware verwoestingen hebben geleid”, besluit de ervaren groevenloper.

Xavier