Verborgen schilderijen in Mettekoven
In de sacristie van de Sint-Martinuskerk te Mettekoven hingen jarenlang twee schilderijen boven de sacristiekast. Enerzijds de afbeelding van de ‘H. Constantijn’ en daarnaast het ‘Portret van een Benedictijn met de H. Amandus’. Zeventiende eeuwse schilderingen, met op het eerste zicht quasi identiek houten omkaderingen. Maar wanneer we deze panelen van naderbij bekijken blijken het opmerkelijk interessante objecten te zijn. Tijdens het leeghalen van de sacristie en het inpakken van de culturele erfgoedobjecten werden ook de twee panelen verder bekeken en onderzocht. De verbouwingswerken aan Sint-Martinuskerk zijn ondertussen gestart.
Het eerste paneel, met aan de voorzijde een afbeelding van de ‘H. Constantijn’, ook bekend als keizer Constantijn de Grote. Hij was een Romeins heerser en schrijver van het Edict van Milaan (313), waarin hij beloofde dat de christenen hun geloof vrij mochten belijden. Constantijn wordt afgebeeld als Romeins soldaat in roze tunica, met daarover een harnas en rode schoudermantel, op het hoofd een kroon omgeven door aureool. Een globe in de linkerhand en zijn rechterarm rond een groot kruis geslagen.
Het schilderij bestaat uit 5 horizontale planken omvat door een klassieke sierlijst in hout en afgewerkt met gouden binnenrand. Opmerkelijk is dat de achterzijde van het paneel – gevormd door de 5 geschakelde planken – eveneens beschilderd is. Een zwaar beschadigde portret van een ‘Benedictijn met de H. Thomas’. Thomas was een van de twaalf leerlingen van Christus. Hij was ongelovig bij het horen, maar gelovig bij het zien en wordt vaak afgeschilderd als de tweelingbroer van Christus. Volledig gekleed in wit gewaad met witte mantel over de schouders gedrapeerd. Een rood boek onder de rechterarm en een lans in de linkerhand, verwijzend naar zijn marteldood. De benedictijn onderaan het paneel is quasi volledig verloren gegaan, maar opmerkelijk is het rode kruisje op zijn zwarte kovel (liturgisch gewaad) dat sterk zichtbaar bleef. Doorheen de zware beschadigingen aan het paneel – waarschijnlijk veroorzaakt door de vochtigheidsgraad tegen de sacristiemuur – is de krijtlaag onder de schildering zichtbaar geworden. Een opmerkelijke ondertekening met architecturale elementen en een duidelijke nummering van de planken. De zichtbaarheid van deze laag geeft ons een goed inzicht in het werk van de schilder, ondanks dat deze niet gekend is. Dubbelzijdige panelen doen meteen denken aan het gebruik van altaarstukken, maar aan deze “achterzijde” van het paneel is duidelijk te zien dat de kader niet origineel is. Onderaan werd een u-vormig stuk toegevoegd om de lijst groter te maken en de 5 planken te doen passen. Duidelijk niet de bedoeling om beide zijden aan het publiek te tonen. De achterzijde van de omkadering toont het onbewerkt hout in tegenstelling met de voorzijde afgewerkt met uitgewerkte profilering.
De tweede kader met het ‘Portret van een Benedictijn met H. Amandus’ toont de heilige gekleed – gelijkaardig aan de afbeelding van Constantijn – in een romeinse tuniek met harnas. Kromstaf in de rechterhand en een miniatuurkerk op de linkerhand. Amandus van Maastricht was een 7e-eeuwse missiebisschop en stichter van verscheidene kloosters en kerken in Vlaanderen. De benedictijn zit geknield in aanbidding en gekleed in zwarte kovel. Ook hier is het helder rood kruisje. Ook hier bestaat de omkadering uit een in hout uitgesneden sierlijst, afgeboord met vergulde rand. De omkadering lijkt quasi identiek aan het eerste paneel, enkele centimeters verschil en eveneens bestaande uit vijf horizontale planken. Desalnietemin komt de verrassing bij het omdraaien van het paneel. De vijf planken werden bevestigd in de lijst van een oude deur. Hierin zijn nog steeds de smeedijzeren scharnieren en sleutelplaat verwerkt, alsook extra sleutelgat.
Wat de identiteit is van afgebeelde benedictijnen en of ze ooit verbonden waren aan de abdij van Sint-Trudo, een voormalig benedictijnerabdij te Sint-Truiden, is niet geweten.
